Weg van Oostzee en Hansesteden

Rostock, 18 september

Een strak blauwe lucht en bijbehorend uitbundig zonlicht markeert het begin van de dag. De nog lage zon werpt een bijzonder licht op de prachtige monumentale gebouwen van Rostock, zoals Rathaus en Steintor, vlakbij het hostel waar ik vannacht verbleef.

Het is nog vroeg, rond 8 uur, zo vroeg ben ik nog niet eerder op pad geweest. De lucht is nog fris en er staat een aardig briesje. Binnen luttele minuten heb ik mijn bestemming bereikt.

Uit de stapel documenten die ik heb gekregen moet ik selecteren welke op dit moment relevant is. Want de Duitsers zijn nog steeds gründlich en punctueel, niets of niemand mag zomaar ergens staan of zitten, dus je moet eerst weten wat je plaats is voordat je die kunt gaan bezetten. En dan moet het recht op die plek ook duidelijk gemarkeerd zijn op het betreffende object, anders raken de controle mechanismen volledig verstoord.

Onderweg naar deze bestemming kwam ik langs een groots vertoon van menslievendheid, een uitstalling van primaire levensbehoeften, vooral kleding, die bedoeld is voor de klaarblijkelijk verwachte stroom vluchtelingen. Hier zijn ze er klaar voor!

Op deze dag haal ik in sneltreinvaart de plaatsen in herinnering die ik de afgelopen weken heb bezocht. In een paar uur rolt de route door Duitsland over mijn netvlies, in omgekeerde volgorde. Na een pauze van ruim 1,5 uur volgt Nederland, maar dan veel zuidelijker dan de heenreis. Als het goed is komt de trein om 17 uur aan in Amsterdam. Drie kwartier later ben ik weer thuis. Joke weet nog van niets ;-))

Ik had natuurlijk nog een week of meer kunnen doorfietsen. Aan het weer lag het niet, dat was goed genoeg en ook de vooruitzichten waren goed. Ik had een punt van verzadiging bereikt waarbij nieuwe ervaringen – van het soort zoals je die onderweg op zo’n reis kunt verwachten – minder indruk maken en er een soort verveling gaat optreden. Weer door onbekende, maar toch zeer herkenbare, landschappen, weer nieuwe stadjes en steden met nog meer monumentale kerken en gebouwen die toch veel onderlinge gelijkenis vertonen, want in dezelfde tijd en stijl gebouwd. Mijn visuele kanaal en de verwerkingscapaciteit van het brein  daarachter had zijn limiet zo’n beetje bereikt, veel meer zou er niet meer in gaan.

En ook die Duitsers, ik heb het er niet zo op. Ze zijn zo onecht, zo vormelijk, lijken zich permanent bewust van hoe hun omgeving naar hen kijkt en richten zich daar –geforceerd- naar. Het is niet mijn soort mensen, geef mij de Nederlanders maar. Een observatie die ik eerder in deze vakantie had gemaakt, vooral naar aanleiding van het stuk tussen Groningen en Bremen:

Wat me opvalt aan de Duitsers is dat ze, met name in de landelijke gebieden, zo ontzettend stijf en vormelijk zijn. Er zit geen soepelheid in deze mensen, ze stralen geen levensgeluk uit. Niemand geeft zich bloot en toont zichzelf, de formele omgangsvormen bepalen hoe ze met elkaar en anderen omgaan; dat resulteert in een permanente interne frictie die zich ook toont in hun fysieke houding en lichamelijk voorkomen. Het zijn nogal lelijke mensen om te zien, zijn vaak veel te dik, kleden en verzorgen zich slecht, ouderwets, conventioneel, nooit frivool.

Als je in een grotere stad komt voel je direct het verschil, hier lopen vrijere mensen die er ontspannener en opener uit zien.

Dus besloot ik in Wismar dat het wel zo’n beetje genoeg was en dat Rostock het eindpunt van deze reis zou zijn. Het was mooi, het was genoeg, het is goed zo. Thuis wachten er weer genoeg karweitjes, klussen en vaste bezigheden. De tuin moet weer bezocht worden om de oogst (het laatste deel) veilig te stellen, de fiets heeft groot onderhoud nodig (had ik eigenlijk vóór deze reis willen doen), er zijn nog schilderklussen thuis en dan wachten koor, vluchtelingenwerk, bomenstichting, Tolhuistuin en andere vrijwilligersgroepen op mijn inbreng. Hopelijk kan ik er met nieuwe energie weer tegenaan.

Aan alle lezers: Dank voor jullie belangstelling en medeleven, dit was mijn laatste blog, wat deze reis betreft. Met groeten

-- Willem

In totaal 1152 km gefietst. 

Het noordduitse boerenland

Wismar, 17 september

Het is heerlijk weer, je zou het bijna warm kunnen noemen. De zon schijnt regelmatig tussen de wolken door; wel staat er een aardige bries, in dit geval uit ongeveer zuid- tot zuidoostelijke richting en dat betekent overwegend in de rug.

Natuurlijk moet ik nog even door de oude binnenstad van Wismar, gisteren heb ik maar een gedeelte gezien, nog niet de massieve St. Nikolai kerk en de noordelijke stadspoort (of wat er van over is). Ik geef mezelf overigens niet veel tijd om uitgebreid rond te kijken. Het lijkt toch allemaal wel op elkaar – de baksteengothiek – en ook de interieurs van kerken; de een is hoger en groter dan de ander of herbergt andere schatten, maar je moet een expert worden of zijn om dit allemaal te kunnen plaatsen. Ik blijf maar een toerist die het allemaal gewoon mooi en indrukwekkend vindt.

De route gaat nu door landelijk gebied, zo landelijk dat je er nauwelijks mensen tegenkomt, die wonen er eenvoudigweg vrijwel niet. Ook geen uitspanningen, restaurants of andere gelegenheden, het is uitsluitend glooiend boerenland met enorme uitgestrekte akkers die er nu voornamelijk kaal bij liggen. Hier en daar staat een boerderij of kom je door een gehucht van een paar woningen bij elkaar, meer niet. Het is een prachtig landschap, op de een of andere manier is het de perfecte combinatie van grote open ruimte, bosranden, lanen langs de wegen en (vooral) grind- of zandpaden en natuurlijk de groen omrande gehuchten. Het is moeilijk te omschrijven wat dit gebied nu zo aantrekkelijk en boeiend maakt, terwijl vergelijkbare landschappen weleens rommelig en onharmonieus over kunnen komen.

Ook vandaag fiets ik bijna 4 uur voordat ik een pauze inlas, maar deze keer is dat vooral doordat er geen enkel café of restaurant op de route te vinden is. Dichtbij de kust komen de eerste mogelijkheden en daar maak ik meteen gebruik van. Inmiddels is het gaan sputteren en de temperatuur is aanzienlijk gedaald, ht voelt fris aan.

Mijn eindbestemming vandaag is Rostock, ook een Hanzestad die gelegen is aan het riviertje de Warne, niet ver van de uitmonding in de Oostzee, bij het plaatsje Warnemünde. Ik heb alvast logies geboekt bij een soort hostel, dat is wat zekerder dan op de bonnefooi een stadje binnenfietsen. De website bettundbike.de geeft voldoende mogelijkheden, hoewel de typische B&B (resp. Zimmer frei) faciliteiten er maar mondjesmaat in voorkomen. Daar zal wel weer een andere website voor bestaan.

Om een uur of 6 loop ik binnen, na nog wat zoekwerk om het hostel te bereiken. Uiteindelijk zijn het slimme studenten die het zelf ook niet weten, maar hun mobieltje pakken en dan op basis van de opgeroepen Google map het verlossende advies geven: derde straat rechts, aan einde weer rechts, daar is het. Het hostel (Jellyfish) is een verzamelplaats voor jonge mensen die een slaapplaats zoeken. Ik heb de meest luxe (2 persoons) kamer met eigen douche …

Lekker eten bij een Indisch restaurant, nog een rondje fietsen door de stad (in het donker) en dan richting kamer.

Ik dacht dat het veel minder zou zijn, maar toch weer 88 km gefietst vandaag

Ziede foto’s

Wismar aan de Oostzee (vml DDR)

Lübeck, 16 september

Het weer is vrij somber, het ziet er uit alsof het gaat regenen vandaag, zoals is voorspeld voor vanmiddag.  Het geeft altijd weer een onbestemd gevoel bij het inpakken van je spullen, als je gaat vertrekken uit een stad waar je drie nachten hebt verbleven en veel van de sfeer hebt geproefd: Je stapt weer een ander wereld in. Maar eenmaal op de fiets en toerend door de buitenwijken van de stad ben ik weer helemaal de vrije fietser.

Vlak buiten de stad gaat de route langs het voorstadje Israelsdorf, door een mooi oud bos en daarna langs de oevers van de Trave – een smal, hobbelig en glibberig pad, het water is vlakbij. Dan moet de Trave worden overgestoken en in dit geval gaat dat met de Herrenbus (de herenbus dus), een gratis service van de stad Lübeck om fietsende (en lopende) burgers met fiets en al door de Herrentunnel onder te Trave door naar de andere zijde te brengen. Vanaf daar tot aan Travemünde is het landschap weer bekend, wat bossen, velden akkers, boerenhoven. Travemünde is een havenstad waar vooral passagiersschepen vertrekken naar Denemarken, Zweden en Finland. Toevallig vaart er net een Finnlandia schip de Oostzee op, op weg naar Helsinki. Dat roept herinneringen op aan mijn vroegere studententijd, toen ik meerdere keren de reis naar Noord Finland (ook Lapland) gemaakt heb, met als doel de familie te bezoeken die ik daar had ontmoet (met name dochter Helena).

De route vervolgt in hoofdlijn langs de kust en het strand, of volgt de kustlijn meer in het binnenland, gescheiden van de ze door (hoge) duinen, of kliffen zoals men ze noemt. Dit is weer een heel ander beleving dan het stadse gebeuren van de afgelopen dagen, hier is het vooral natuur en de grote leegt om je heen. In de middag ook vrij veel wind uit zuidoostelijke richting, vooral tegen dus. Maar, de hele middag geen spatje regen!

In het begin ging het fietsen nog wat moeizaam, maar na enkele uren gaat het heel lekker en heb ik eigenlijk geen zin om een pauze te houden op het moment dat zich veel mogelijkheden daartoe aanbieden: In het langgerekte villa/vakantiehuis/campingdorp Boltenhagen. Dus fiets ik door, tot ik uiteindelijk, na bijna 6 uur de Hanzestad Wismar bereik. Na het vinden van een gasthof en omkleden wil ik nog het stadje bekijken, maar dat wordt gefrustreerd doordat het nu wel regent. Uiteindelijk toch maar een café/restaurant binnengelopen en wat gegeten.

Als het droog is nog wat rondgefietst in het halfdonker en dan valt het op dat het vrijwel uitgestorven is hier. De meeste restaurants zijn gesloten (seizoen voorbij?). Een vroeg naar bedje voor mij, ik ben er ook aan toe..

85 km gefietst vandaag

Zie de foto’s

Lübeck en Hanse

Lübeck, 15 september

De lucht is blauw en helder, ideaal weer voor uitzichtfoto’s. Daartoe de toren van de St Petri kerk beklommen en prachtige foto’s van de omgeving rondom gemaakt. En ja hoor, opeens was daar die Himselfie weer in beeld, gelukkig maar even, hij waaide zo weer weg.

Daarna naar de Holstentor, een oude stadspoort met dubbele torens die – hoe kan het ook anders - geïnspireerd is op soortgelijke Hollandse stadspoorten. De zoutpakhuizen staan er vlak naast, aan de Trave. Omdat het zo mooi weer is (nog wel) en omdat een mede hotelgaste het me kon aanbevelen heb ik ook de rondvaart om Lübeck heen gemaakt. Dat is mogelijk doordat Lübeck is omringd door de Trave en het Elbe-Lübeck kanaal aan de andere kant.

Op zeker punt in de rondvaart wijst de schipper ons op 3 torens van gelijke hoogte die in beeld zijn: drie torens op een kerk, dat komt (verder) nergens voor in heel Europa. Ook hier niet dus, het blijkt een optische illusie doordat de toren van de St Petri vannuit dit perspectief precies tussen de 2 torens van de St Marienkerk in staat.

Na de rondvaart door naar het Europese Hanse museum, dat pas net (12 weken) open is. Er moest duidelijk nog eea. aan worden toegevoegd, maar het was toch al een indrukwekkend museum. Je loopt (geheel zonder buitenlicht) door verschillende kamers, gangen en ruimten waar steeds een deel van de Hanse (-periode) wordt belicht, in chronologische volgorde.

De geschiedenis van de Hanse begint bij de handel die ontstond tussen Lübeck en Novgorod, ver in Rusland, dat heel vroeg al een handelsverbinding met het verre oosten (China) had. Vanuit Lübeck werd handel gevoerd met enkele omliggende plaatsen, in eerste instantie vooral basis producten als vis, granen, pelzen, hout.  

Het Hansemuseum toont eigenlijk het een verhaal van het ontstaan van de handel in het algemeen, de groei in de diversiteit van producten en in volumes, de vorming van leefgemeenschappen en steden met eigen regels en wetten, de ontwikkeling van de vaart, maar ook bouwstijlen, alles komt in beeld. Het toont de ontwikkeling van het primitieve, lokale voor-middeleeuwse leven naar een gediversificeerde samenleving. Het Hanse verbond heeft hierin een belangrijke, vaak bepalende rol gespeeld.

Een vermoeiende rondtour, dit alles bij elkaar, eerst een uurtje slapen om een beetje bij te komen. ’s Avonds niet veel meer gedaan.

Niet gefietst vandaag

Zie de foto’s

Handel en kerk

Lübeck, 14 september

Met het bereiken van Lübeck heb ik intussen wel het eerste deel van de Hanzeoute voltooid - ruim 1000 km op de teller. Maar het tweede deel lonkt en ik heb alle benodigde informatie om ook dat stuk te fietsen, dwz. GPS track en het begeleidende boekje. Als het weer het toelaat (en ik er nog zin in heb) fiets ik nog een stuk verder, zo niet dan zoek ik een treinstation en laat me terugrijden.

Maar eerst nog Lübeck, dat aan de wieg van het hanzeverbond heeft gestaan. Opmerkelijk is dat Lübeck vol staat met kerken, en geen kleintjes ook, terwijl juist de Hanze in een permanent machtsconflict met de kerk was verwikkeld! Naast de Dom is er de St. Aegidian, de St Petri, de St Marien, de St Katharinen, de St Jacobi en dan nog een katholieke Propsteikerk. Hoe is het mogelijk dat al die kerken juist in die tijd gebouwd, gevuld en onderhouden zijn.

’s Ochtends om 8 uur was het prachtig en helder weer, tegen de middag (toen ik buiten kwam begon het te betrekken en vanaf een uur of 2 tot 5 heeft het behoorlijk geregend. Niks mee te maken, gewoon doorlopen maar, nat wordt vanzelf weer droog. De meeste kerken die open waren heb ik bezocht, onder meer de St. Marienkerk met het grootste orgel ter wereld – zo’n 8500 pijpen en 101 registers, en daarnaast nog wat andere monumentale gebouwen. Er waren ook enkele kerken gesloten wegens onderhoud.

Morgen nog de Holstentor en zoutpakhuizen en dan langs de Trave (rivier) naar het Hanze museum. En als het weer meezit nog een rondblik vanaf de St Petri kerktoren die te beklimmen is. Wie weet kom ik Himselfie daar nog tegen …

Niet gefietst vandaag

Zie de foto’s

Het zout naar de zee brengen

Witzeeze, 13 september

Het kanaal waarlangs ik gisteren reed en vandaag weer ga rijden is het Elbe- Lubeck kanaal dat rond 1900 gegraven werd om binnenschepen een directe verbinding tussen de Elbe en de Oostzee te verschaffen. Uiteraard werd dit ook gebruikt voor transporten van zout vanuit Lüneburg naar Lübeck. De jaagweg waar ik overheen fiets heet dan ook de Salzstrasse.

Dit kanaal en de weg erlangs roept herinneringen op aan soortgelijke, tientalle km’s lange kanalen in België en Frankrijk waar ik ook langs gefietst heb. Het zijn prachtige routes, lanen die vaak met oude bomen zijn omgeven en altijd rustig, geen ander verkeer dan een enkele fietser of voetganger. De paden zijn hier niet geasfalteerd, het zijn grindpaden met hier en daar wat plassen, kuilen, of mulle stukken, wat het rijden zwaarder maakt (meer weerstand geeft) dan rijden op asfalt.

Op zoek naar een pauze/lunchplek heb ik min of meer bij toeval het stadje Mölln aangedaan, dat naast de route ligt. Heel mooi gelegen tussen de meren in en vroeger de woonplaats van Tijl Uilenspiegel. Op het hoger gelegen centrale plein stond ik oog in oog met deze grappenmaker die hier zo’n 700 jaar geleden heeft gewoond. Volgens de overleveringen zou het aanraken van zijn duim voor geluk zorgen. In dat geval gaat himselfie heel gelukkig worden, hij heeft de duim goed vastgehouden (zie foto). Andere mensen waren niet zo gelukkig, want niet zo groot, en konden niet bij de duim komen. Die hebben zijn linkervoet vastgehouden, maar hebben daar waarschijnlijk slechts zweetvoeten aan over gehouden.

In de restaurants liggen hier vaak speciale menukaarten waarop producten van het seizoen worden aangeboden. In dit geval: Matjes met salat, Matjes met kartoffeln en dergelijke. Het gaat hier natuurlijk om de zoute haring waarvoor men (heel eerbiedig) de Nederlandse naam “matjes” gebruikt.

Later op de dag gaat de weg ook door bossen en langs meren en daar is de kwaliteit van de paden vaak nog slechter, met boomwortels over de weg, plotselinge steiltes of vage splitsingen en wegaanduidingen waar ik nog weleens misrijd. Een vrij zware route vandaag, aan het eind van de rit ben ik volledig losgerammeld, elk schroefje aan mij zit los. Wel weer een prima temperatuur vandaag; meest bewolkt met soms een paar spatjes; ’s middags weer mooi, als gisteren, maar tegen 6 uur toch wat meer spatjes, tot aan lichte regen als ik aankom in Lübeck.

Lübeck belooft veel, bij het inrijden van de stad doemt de historie overal op. Er blijkt ook en nieuw (Europees) Hanzemuseum te zijn geopend wat ik natuurlijk moet gaan zien.

Ik ga wat langer in deze stad blijven, moet ook een keer een echte rustdag hebben. Drie nachten wil ik blijven in dit mooi gelegen Klassik Altstadt hotel, midden in de oude stad, vlak bij de Jacobi kerk.

83 km gefietst.

Zie de foto’s

Het zout der aarde

Lüneburg, 12 september

Hanzestad Lüneburg heeft haar opkomst en ondergang te danken aan zout, een belangrijk handelsproduct in de tijd van de Hanze. De Nederlanders (men spreekt eigenlijk alleen over de Hollanders) hebben er een wezenlijke rol in gespeeld. Dat zit zo: De visvangst was vroeger altijd beperkt omdat dode vis snel gaat rotten. De Hollanders ontdekten het conserverende effect van zout, waardoor de vis die ze vingen (met name haring) langer bewaard kon blijven. En omdat ze veel haring vingen in de Noordzee en Oostzee hadden ze veel zout nodig. Lüneburg bezat zoutmijnen die in de jaren dat de vraag groeide flink werden uitgebreid. Enkele eeuwen lang domineerde Lüneburg de zouthandel  in Europa (monopolie). Zelfs toen de Spanjaarden en Portugezen veel zou op de markt brachten bleef de handel op peil doordat de kwaliteit van het Lüneburge zout beter was. Maar met een groeiend aanbod van zou stortte de markt op zeker moment in en verloor Lüneburg zijn monopoliepositie en ook zijn belang als Hanzestad en raakte in verval.

De Hollanders hebben hierin een dubieuze rol gespeeld (evenals andere landen) doordat ze zout verkochten in vaten met opschrift Lüneburg, vervalsingen dus. Ondanks zelfs keizerlijke decreten hierover vervlakte de zoutmarkt en stortte in, net als met peper destijds. Tot 1980 heeft de Lüneburger zoutwinning nog standgehouden, zij het op een fractie van zijn oorspronkelijke volume, daarna werd de mijn en zoutfabriek gesloten. Aldus het zoutmuseum van Lüneburg dat ik heb bezocht.

Daarnaast de watertoren beklommen vanwege het uitzicht over stad en ommelanden. Na een wat bewolkte, nevelige ochtend werd het fantastisch lekker zonnig weer en was het heel druk in de stad – ook vanwege de zaterdagmarkt.

Om een uur of 4 op de fietst gestapt om het eerste deel van de etappe naar Lübeck, zo’n 40 km, alvast te hebben gedaan, zodat ik morgen gemakkelijk Lübeck kan bereiken. De weersvoorspelling voor morgen is wat ongunstig, lichte regen naast perioden van zonneschijn.

Mijn bestemming voor vandaag is een pension (Schiffers Rast) dat naast een sluis in het kanaal tussen Lüneburg en Lübeck ligt, in Witzeeze, een dorpje met zo’n 500 inwoners.

45 km gefietst.

Zie de foto’s